Bulut ve ben

Bilgisayar öncesinde her bilgiyi kağıt üstünde saklardık. Güvenli bir yöntem ama erişim zorluğu var: Aradığınız bilgi hangi belgenin hangi sayfasında? Bulmak çok zor...

Sonra manyetik ve optik ortamlar icat edildi: teyp (şerit), disk, CD, flash... Lakin bilgiyi evde saklamak güvenli değildi, çünkü bu cihazlar kolayca arıza yapıyordu. Daha kötüsü. formatlar sık sık değişiyordu. 50 yıl önceki teypleri, ya da 20 yıl önceki CD'leri okuyacak cihaz kaldı mı?

Bulut yazılımı ise veri kaybetmeyen yöntemler kullanıyor. Bu yazıda bulut ile tanışıklığımı anlatmak istedim. Aşağıda tarih sırası ile saydığım teknolojilerin bir kısmına hemen katıldım, bazılarına çok uzun süre direndim -- kaçış olmadığını iyice anlayıncaya kadar...

Neden "bulut"? Bu simge bilinmeyen karmaşık bir yapıyı gösteriyor...

Eski öğrencim Gürsu "birkaç açıklayıcı cümle yazmakta fayda var" dedi, en güzel açıklamayı yine Bulut'ta buldum: Bulut bilişim bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, adres (ve gerekirse şifre) ile erişilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır. Kaynakları kendi cihazımızda saklamanın anti-tezidir.

2004 Gmail
1 Nisan 2004'de Google yeni bir mail hizmetini şaka gibi duyurdu: Önceki mail sunucuları her kullanıcıya 10 MB civarında yer verirken Gmail bunun 100 katını verdi ve her gün artıyordu. İlk çıktığı zaman ancak davetle giriliyordu, ben de 9 Eylul'de Tuncay'ın daveti ile katılmıştım.

"Mesajları silmeyin" diyordu Google. O gün inanılmaz gelse de, hakikaten 18 senedir (çok büyük eklentiler dışında) hiç mesaj silmedim ve toplam mesaj sayısı 51.000 olmuş.

Gmail'de ilk günüm -- 9 Eylul 2004

2004 Groups
Mail hizmetini başarılı bulunca çok sayıda mail grupları kullandım. Şu anda 8 adet akademik, bir o kadar da özel gruba üyeyim. WhatsApp sonrası grupların önemi azaldı ama arşivleme gücü kıyaslanmayacak kadar fazla. Örnek olarak, halka açık Java-OSS grubumuzun ilk yazışmalarına ve oradan 18 yıllık arşive şu linkten ulaşılır:
groups.google.com/g/java-oss/search?q=before:2004-11-02

2004 Blogger
Gmail'den iki ay sonra web sayfası yayınlamanın en kolay yolunu öğrendim. Yaptığım ilk üç blog halen aktif gelişmeye açık. Kasım 2004'de yayınladığım ilk blog sayfalarına link vereyim:

Damlalar -- 5 Kasım Başlarken

Korunmuş -- 27 Kasım Bismillah

Gözlemler -- 12 Aralık Ters hilal

Daha sonra blog sayısı 20'yi aştı. Buluta içerik yüklemek için Blogger yazılımını kullanmaya devam ediyorum, çünkü bu sayfalarda hiç reklam yok.

2004 CSS
CSS bulut kavramıyla doğrudan ilgili değil. Web sayfalarını görünümünü düzenleyen bir teknoloji. Genellikle HTML ile JavaScript arasında sayılan kendine özgü bir dil. Mesela şu okuduğunuz sitenin sayfaları geniş ekranda ve telefonda çok farklı görünüyor, ama içerik aynı. Bu farkı sağlayan, sitedeki her sayfanın kullandığı ortak bir CSS tanımı.

CSS: ilk duyuru ve ilk uygulaması

2006 Docs
Word-Excel-Powerpoint üçlüsü çok uzun bir süre günlük işlerimiz için vazgeçilmez ofis yazılımı oldu. Google Docs, rakip fikir olarak bütün datayı buluta koydu. Bu yaklaşıma inanmayan bizler, bunun başarılı olmayacağını öngören bir sürü sebep saydık. Fakat yanıldık. Özel datayı bulutta saklamak, mail ya da blog saklamaktan hiç farklı değildi. Bunu anlamak 10 yıldan uzun sürdü. 2018'den beri ofis işlerimi tamamen bulutta tutuyorum. Masaüstü ve dizüstü cihazlarımda bir tane bile ofis dosyası kalmadı. Yeni bir bilgisayar alınca eski cihazdan kopyalanacak hiçbir bilgi yok.

Google Docs grupta böyle duyuruldu

Örnek olarak, kendi sunumlarımı tuttuğum sayfayı gösterebilirim. Bazıları Powerpoint formatında olsa bile sonuçta (2015) hepsini PDF olarak genel kullanıma açtım.

2015 GitHub
Buluta içerik yüklemek için yazılım geliştirenlerin kullandığı bu siteyi 2012'de Hakan'ın davetli konuşmacı olduğu bir dersimde duymuştum:

Bilinmeyen yeniliği bilinen bir mecraya taşıma çabası

Üç sene sonra kendi derslerimde eğitim malzemesini dağıtmak ve ödevleri toplamak için kullanmaya başladım. Kısa sürede en önemli kaynağım oluverdi: github.com/maeyler ve GitHub Kılavuzu

2017 WhatsApp
Bu yazılım bulutu sadece iletişim için kullanıyor. Yazışmaları (normal olarak) kendi cihazımızda saklıyor. Böylesine popüler ve vazgeçilmez olması belki de bu sebepten. Pek çok kişinin en sık kullandığı yazılım haline gelmesine rağmen, yazılım geliştirme açısından (rol model olması dışında) ilginç bir yönü yok.

2018 Web teknolojileri
Bulut konusunda en önemli kararım şüphesiz yazılım ve eğitim dilini değiştirmek oldu: Neden JavaScript?

Web teknolojilerini kullanmak konusunda üç yıldır Gürsu ile yazışmamız sürüyordu. Denediğimiz pek çok yol içinde HTML-CSS-JavaScript üçlüsünü seçtim. Daha sonra Abdurrahman'ın katkıları ile epey yol aldım, önceki dillerle yapılamayan sayfalarım oldu ve bu kararıma pişman olmadım.

2020 YouTube ve Zoom
Video dünyasına gireceğimi hiç sanmazdım ama Covid salgını bunu da değiştirdi. Uzaktan eğitim ve sanal toplantılara başlayınca, video kayıtları doğal olarak takip etti. Pandemiden sonra da bu iki yazılımı kullanmaya devam ediyoruz. Eğitim hayatımın son dersinde "Buluta yazmak" konusunu anlatırken dersi Zoom ile kaydettim:
Buluta yazmak -- Aralık 2022

Özet tablo

Tablonun her satırında, teknolojinin çıktığı tarihi değil, benim girdiğim yılı listeledim. Bu nedenle biraz ben-merkezli bir tablo oldu.

Google	Giriş	Kullanım sıklığı
mail.google.com	2004	Günde 5-10
groups.google.com	2004	Haftada 3-5
docs.google.com	2006	Ayda 3-5
developers.google.com	2019	Yılda 1-2
Blogger
eyler.blogspot.com	2004	Ayda 3-5
gozlemler.blogspot.com	2004	Yılda 3-5
korunmuskitap.blogspot...	2004	Ayda 3-5
matemacik.blogspot.com	2017	Yılda 3-5
GitHub
maeyler.github.io	2015	Ayda 5-10
okuyun.github.io	2020	Günde 3-5
blm305.github.io	2021	Ayda 3-5
Diğer
twitter.com/maeyler	2009	Yılda 1-2
twitter.com/okuyun5	2021	Yılda 3-5
youtube.com/@maeyler	2020	Ayda 3-5
youtube.com/@okuyun5	2021	Ayda 3-5