Damlalar: Dünden Bugüne Yapay Zeka

Kültür Konseyi Derneğinin başkanı Dr Metin Eriş aradı ve Yapay zeka konusunda özel bir sunum rica etti. "Benim uzmanlık alanım değil, konuyu çok daha iyi bilenler var" dedim ama sonra Ağabeyimizi kıramadım, kabul ettim. Sunumun özeti bu sayfada.

Dr Metin Eriş ve hatırası

Nasıl başladı
"Artificial intelligence" Yapay zeka deyimi ilk olarak 1956 yılında ABD'de bir konferansta kullanıldı. Bundan üç yıl sonra, 10 TL paralarda resmi olan matematikçi Cahit Arf'ın başka bir konferansta şunu sorduğunu görüyoruz: "Makine düşünebilir mi?"

Nerdeyse 70 yıllık bir kavram ama bu sorunun cevabını hâlâ bilmiyoruz... İlk yarım asırdaki gelişmeler arka planda kaldı, çoğunluğu görünür hale gelmedi. Son 10 yılda artık hayatımıza girmeye başladı ve içinde bulunduğumuz 2023, muhtemelen "Yapay zekanın patladığı yıl" olarak tarihe geçecek.

1970'lerde genel bir zekadan vazgeçip uzman sistemler üstünde çalışıldı ve başarılı sonuçlar alındı. 1997'de bilgisayar yazılımının satranç şampiyonunu yenmesi böyle bir başarı.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Deep_Blue

Ne işimize yarar
Enerji alanında üç önemli devrimin gerçekleşmesi asırlar sürmüştü: Önce kömür yakarak elde edilen buhar gücü, sonra muhtelif yakıtlardan ve akarsulardan üretilen elektrik, şimdi doğrudan güneşten beslenen enerji panelleri. Yaklaşık 300 yıllık bir gelişmenin özeti...

Bilişim konusundaki devrimler çok daha hızlı: 1980'lerde kişisel bilgisayar, sonra internet; 2000'lerde tanıştığımız mobil cihazlar, GPS, web aramaları, akıllı telefon, navigasyon... 40 yıl içinde bunların hepsine alıştığımız gibi, yapay zeka uygulamaları da böyle yararlı ve vazgeçilmez olacak.

Şu sırada en yaygın kullanılan ChatGPT yazılımında ahlak ilkeleri ön plana alınmış. Mesela şu cevap kayda değer:

ChatGPT ahlak ilkeleri

Açık kaynak nedir
OpenAI adındaki "open" kelimesi sizi yanıltmasın. OpenAI, Google, Apple, IBM, hepsi kâr amacı güden firmalardır, açık kaynakla ilgileri yoktur.

Açık kaynak YZ yazılımı genellikle üniversitelerde üretiliyor ve gelişmesini sürdürüyor. Yapay zekayı kontrol edebilmek için tek umut olarak görüyorum.

Uygulama alanları
Metin (ChatGPT), görüntü (DALL-E), kodlama (Copilot)

Bireysel kullanımda metin araçları: Çeviri yap, Özetle, Sadeleştir, Açıkla, İyileştir, Analoji kur, Grafik/tablo hazırla

Ticari kullanım: Ürün tasarımı, imalat, dağıtım, müşteri ilişkileri...

Ulusal kullanım: Eğitim, tarım, ulaşım, iletişim, tıp, hukuk, savunma, diyanet (?)

Dini konular
“Kontrol edemediğimiz sistemlerden İslam ve Kuran hakkında güvenilir bir cevap beklemeyin”