"Ben ney'im"
Varoluşun temel sorusu: Ben neyim? Pek çok düşünür, "Ben hiçim" saçmalığından başlayıp "Ben sizin rabbinizim" inkârına kadar birçok cevap bulmuşlar. Yelpazenin iki ucu da hatalı, doğru cevap ortada bir yerde olmalı.
Celâleddin Rûmi, insanı ney çalgısına benzeterek "Ben ney'im" demiş. 800 yıl önce dile getirdiği (*) 25.000 beyitlik dev eserinin ilk sayfası şöyle:
 |
| Tebriz baskısı Mesnevi |
Yıllar önce böyle bir sayfa arayıp da bulamamıştım. Geçen hafta eski bir öğrencim Solmaz Nilchibar gönderdi:
Babamdan hatıra kalan 1954 basımı Mesnevi kitabının ilk sayfası. Babam Hossein Nilchibar 2003 de vefat etti, umarım ruhu haberdar olur paylaşımınızdan. Kendisi de Mevlana aşığıydı, tüm Mesnevi ezberindeydi.
Solmaz'a teşekkür ederken babası Hüseyin Bey için rahmet diliyoruz.
İnsan ve Ney
"Bu ney" diye kendisini nitelendiren Rûmi, neyin yanık sesini, asıl vatanı olan kamışlıktan koparılıp ayrılması ile açıklıyor ve firâkın acısını anlatıyor. Bazen neşeli, çoğu zaman dertli ezgiler, içi bomboş bu delikli neyden geliyor. Lakin neyi üfleyen Birisi var... Var ki milyarlarca neyden bir senfoni dinletiyor.
Doğuda ve batıda milyarları etkileyen bu hârikulâde eser Mesnevi şöyle başlıyor:
 |
| bişnev in ney çun şikâyet mîkuned Dinle bu ney nasıl şikayet ediyor |
"Küçük" bir Tahrifat
Sonra gelenler, Rumi'nin kendisini neye benzetmesini güzel görmemişler, ilk satırını "daha güzel" yapmaya çalışmışlar. Metnin aslındaki "in" kelimesi "ez" olurken, "hikayet" ve "şikayet" yer değiştirmiş:
 |
| bişnev ez ney çun hikâyet mîkuned Dinle neyden nasıl anlatıyor |
 |
| bişnev ez ney çun şikâyet mîkuned Dinle neyden nasıl şikayet ediyor |
 |
| bişnev in ney çun hikâyet mîkuned Dinle bu ney nasıl anlatıyor |
Bu konuyu 2022'de yazmıştım: Korunmamış bir kitap. O zaman elimde iki örnek vardı, Tebriz'den gelen bu sayfa ile örnekler tamamlandı. Muhakkik ve titiz Mesnevi uzmanı Dr Ibrahim Gamard tahrifatı şöyle anlatmış:
... the oldest manuscript of the famous first verse reads:besh’nō īn nay chūn shekāyat mīkonad[Listen to this reed how it complains]However, the reciter says:besh’nō az nay chūn hekāyat mīkonad[Hear from the reed-flute how it tells a tale]In this case, the reciter has compromised by recording an “improved” version that has replaced the original wording...
Kuran-ı Kerim korunmasaydı ne olurdu? İşte şu harikulade, insan eseri Mesnevi'nin ilk satırında görüldüğü gibi, sayısız farklı sürümleri olurdu! Madem ki Kuran'ın tek sürümü var, o halde hakikaten korunmuştur.
(Bu önemli sonuç için eski öğrencim Gürsu Gülcü'ye teşekkür ederim)
İlk 18 Beyit
 |
| Mesnevi'den ilk 10 beyit |
(*) Mesnevi yazılmamış, söylenmiş bir kitaptır. Bu nedenle "dile getirdi" diyorum. Rûmi şiir diliyle anlatırken, başkaları onu yazıya dökmüş.
